Exoten

Ambrosia, halsbandparkiet, zonnebaars en Japanse oester. Dit zijn allemaal exoten. Deze exoten zijn hier door menselijk handelen terechtgekomen. Het kan een met opzet uitgezette soort zijn, zoals de smakelijke Japanse oester. Maar het kan ook om een per ongeluk ontsnapte soort gaan, zoals de halsbandparkiet. In totaal zijn ongeveer 1.000 van de 36.000 soorten dieren, planten en schimmels in Nederland exoot. Wat weten de leerlingen van exoten? Welke bedreigingen vormen exoten voor de inheemse flora en fauna? Exoten bieden een mooie context bij het thema ecologie.
Hieronder vind je een overzicht met lesmateriaal om dit onderwerp te behandelen.

LINVEXO en Invasieve exoten
Middelbare scholieren en studenten in het mbo-groenonderwijs (niveau 2, 3 en 4) kunnen met behulp van LINVEXO (Leeromgeving INVasieve EXOten) kennismaken met invasieve exoten: uitheemse plant- en diersoorten die schadelijk zijn voor de biodiversiteit in Nederland. De verspreiding en gevolgen van 8 soorten invasieve exoten uit verschillende biotopen komen uitvoerig aan bod evenals de mogelijkheden voor preventie en bestrijding en de stand van zaken in het wetenschappelijke onderzoek. Deze interactieve leeromgeving kan gebruikt worden bij klassikaal onderwijs maar ook bij groepsonderwijs en individuele leertrajecten. Het begeleidende lesmateriaal ‘Invasieve exoten in de klas’ bestaat uit een docentenhandleiding, een basisles en twee verdiepingslessen over ecologie en over bestrijding en preventie. De lessen kunnen onafhankelijk van elkaar gebruikt worden.  LINVEXO is een unieke combinatie van educatie, wetenschap, natuurbeheer en game technologie. 
- Interactieve leeromgeving (LINVEXO), docentenhandleiding en 3 lessen. Maak via www.linvexo.nl een account aan om de leeromgeving te kunnen installeren. 
- Duur: 3 lesuren
- Doelgroep: 4/5 havo en 4/5/6 vwo niveau 2/3/4 mbo groen 
- Bron: www.linvexo.nl

Exoten-experts in de Klas
Zo is er een webles van Naturalis waarbij leerlingen vanuit een bepaalde rol zoals burger, bioloog of ondernemer een exoot bestuderen en vanuit hun beroep een klein onderzoekje doen. De ondernemer bekijkt bijvoorbeeld of de exoot verkoopbaar is als huisdier of als voedsel. De bioloog bekijkt of de exoot schade aanricht of inheemse soorten verdringt. Na het individuele onderzoek maakt het groepje verschillende experts een beleidsplan waarin duidelijk is wat de gewenste situatie is en hoe deze bereikt dient te worden. Is er kans dat de exoot schade veroorzaakt. Zo ja, wat voor schade en welke beheersmaatregelen worden dan voorgesteld in dit beleidsplan. 
- Webles Exoten in Nederland 
- Duur: 1-3 lesuren
- Doelgroep: onderbouw vmbo/havo/vwo
- Bron: Naturalis

Papegaaien op Bonaire

Niet alleen op het vasteland, maar ook in Caribisch Nederland komt de Nederlandse flora en fauna in aanraking met exoten. De geelvleugelamazonepapegaai op Bonaire wordt bedreigd. Leerlingen kruipen in deze online simulatie in de huid van een wildlife-onderzoeker en krijgen de opdracht van de papegaaienopvang op Bonaire om te onderzoeken welke elementen van belang zijn voor het voortbestaan van de Geelvleugel Amazone papegaai. Zij ontdekken hierbij eerst de overlevingsfactoren van de papegaaipopulatie en haar natuurlijke en minimale grootte. Daarna kijken ze naar alle bedreigingen die de papegaaien ondervinden en onderzoeken ze hoe die op het eiland verminderd kunnen worden, zodat de papegaaipopulatie weer kan opbloeien. Een van de bedreigingen zijn geiten die de vegetatie kaalvreten. Zijn geiten eigenlijk ook exoten? Laat leerlingen beargumenteren waarom wel of niet. Deze les is geschikt voor klas 4- en 5-vwo en duurt twee tot drie lesuren.
- Simulatieles  Papegaaien op Bonaire
- Duur: 2-3 lesuren
- Doelgroep: 4-5 vwo
- Bron: WUR

Zonnebaars Ellende Ecosimulatiegame
De Zonnebaars, een invasieve exoot, duikt op in natuurgebied de drie vennen. Hij bedreigt hier de knoflookpad, die inheems is. In dit drieluik gaat de leerling eerst in twee simulaties ontdekken hoe de zonnebaars de populatie van de knoflookpad beïnvloedt. Dit gaat door middel van wetenschappelijk onderzoek – dwz het opstellen van een hypothese, onderzoek doen in Ecosim en vervolgens bekijken of de hypothese correct was (al met al 1 lesuur). In het laatste deel gaat de leerling in een team van 5 leerlingen de uitdaging aan om de knoflookpad het beste te beschermen tegen zo min mogelijk kosten.
- Simulatieles  Ecosim
- Duur: 1-2 lesuren
- Doelgroep: 4/5 havo en 4/5/6 vwo
- Bron: www.ecosim.nl

Simulatie met halsbandparkieten
Op 16 juni begint de Week van de Invasieve Exoten. Tijdens deze week worden verschillende lezingen en excursies over invasieve soorten in Nederland georganiseerd. Een van de exoten die in Nederland voorkomt is de halsbandparkiet. Deze soort is waarschijnlijk ontsnapt uit gevangenschap of opzettelijk vrijgelaten in Nederland, waardoor er nu verwilderde populaties in ons land bestaan. De gekleurde vogels zorgen met hun gekwetter voor blije stadsinwoners, maar niet iedereen is er even blij mee. Deze exoot is ook een bedreiging voor inheemse vogels door voedsel- en nestcompetitie en verspreiding van ziekten. Om meer informatie te krijgen over de halsbandparkiet hebben Leidse onderzoekers een aantal halsbandparkieten gemerkt. Zo kunnen ze de populatiefluctuaties in kaart brengen. In deze les kruipen leerlingen in de huid van een onderzoeker door een simulatie van een predator-prooimodel uit te voeren in Excel waarbij slechtvalken prederen op de parkieten.  De twee uur durende les is geschikt voor bovenbouw havo en vwo en bestaat naast het Excel-bestand uit een PowerPoint. De leerlinghandleiding is een Word-bestand en daardoor makkelijk aan te passen. In het Excel-model worden verschillende variabelen gebruikt die tevens eenvoudig zijn aan te passen. Om dit model nog realistischer te maken, kunnen leerlingen eventueel nog andere variabelen toevoegen. 

- Leerlingenhandleiding, Powerpoint, Excel file 
- Duur: 2 lesuren
- Doelgroep: 4/5 havo en 4/5/6 vwo

Meer informatie over exoten:

www.invasieve-exoten.nl

Raadpleeg ook de soortenlijst